İslam devleti, İslam hukukuna dayalı bir hükumet biçimine sahip bir devlettir. Bir terim olarak, İslam dünyasında çeşitli tarihsel yönetim biçimlerini ve yönetim teorilerini tanımlamak için kullanılmıştır. Arapça "dawlah islāmiyyah" teriminin bir çevirisi olarak Siyasal İslam veya İslamcılık ile bağlantılı modern bir mefhumu ifade eder.
Modern İslam devleti kavramı, Reşîd Rıza, Muhammed Ömer, Ebul A'la Mevdudi, Ayetullah Humeyni, Seyyid Kutub ve Hassan el-Benna gibi ideologlar tarafından dile getirildi ve desteklendi. İslam hukukunun uygulanması, klasik İslam siyaset teorilerinde olduğu gibi, modern İslam devleti teorilerinde de önemli bir rol oynamaktadır. Ancak modern teoriler, modern çağdan önce var olmayan kavramlardan da yararlanırlar.
Günümüzde birçok Müslüman ülke, İslam hukukunu tamamen veya kısmen hukuk sistemlerine dahil etmiştir. Bazıları anayasalarında İslam'ı devlet dini olarak ilan ettiler, ancak mahkemelerinde İslam hukukunu uygulamadılar. İslami monarşi olmayan İslam devletleri çoğunlukla İslam cumhuriyetleridir.
Macid Hadduri, İslam devleti için tarihin altı aşamasını verir:1
İlk İslam Devleti, Muhammed tarafından Medine Sözleşmesi ile MS 622'de Medine'de kurulan siyasi oluşumdu. Müslüman ümmetinin siyasi birliğini temsil ediyordu. Daha sonra Hulefayı Raşidin (MS 632-661) olarak bilinen yöneticiler tarafından halifeliğe dönüştürüldü. İslam Devleti, Emevîler (661-750) ve sonrasında Abbâsîler (750-1258) döneminde önemli ölçüde genişledi.
Muhammed'in doğum yeri, kıble ve Kâbe'nin yerinin neresi olduğu konusu 1970'li yıllardan bu yana tartışılmaktadır. Arkeolojik araştırmalarda Mekke'nin rivayetlerin aksine yeni bir şehir olarak ortaya çıkışı, bilinen tarih kaynaklarında ve haritalarda adının 8. yüzyıl öncesinde geçmemesi,2 ticaret yolları üzerinde olmaması yanında tarım açısından arazinin uygunsuz oluşu,3 erken dönem İslam tarihi hakkında ipuçları veren Kur'an ve hadis rivayetlerinde tanımlanan bazı yer isimleri ve özellikleri ile Mekke coğrafi yapısının uyuşmaması araştırmacıları İslam'ın kaynakları konusunda farklı arayışlara yöneltmiştir. Patricia Crone, Michael Cook gibi, diğer bir kısım araştırmacılar metin ve arkeolojik araştırmalara dayanarak, "Mescid-i Haram"ın Kuzeybatı Arap Yarımadası'nda bulunduğunu varsaydılar.(rivayet kültürüne dayalı klasik eserlerde ifade edildiği gibi Mekke'de değil)4567 Kur'anda kullanılan dilin başlangıçta saf Arapça olmadığı ve Kur'anın yazım dönemi itibarıyla sadece Petra bölgesinde kullanılan bir Arap dil yapısının Kur'anda kullanıldığı görülmektedir.8
Muaviye'nin ölümü sonrasında çıkan iç karışıklıklarda Kâbe Yezid'in askerlerince mancınıklar kullanılarak taşa tutulmuş, isabet alan karataş üç parçaya bölünmüş, Kâbe yıkılmıştır.9 Kanadalı arkeolog ve İslam tarihi araştırmacısı Dan Gibson'a göre sözü edilen yıkım bugünkü Mekke şehrinde değil, bundan yaklaşık 1200 kilometre kuzeyde, Petra'da gerçekleşmişti. Araştırmalarında ulaştığı en eski camilerin kıble duvarlarının Petra'yı göstermeleri nedeniyle, bu bulgularla ayet, hadis ve siyer kaynaklarındaki diğer ipuçlarını bir araya getiren Gibson Muhammed'in Petra'da yaşamış ve buradan Medine'ye göç etmiş olduğu sonucuna ulaşmıştır. Ona göre Kur'an'da bahsedilen “bekke” veya “mekke” sözcükleri de Petra'yı ifade ediyordu. Müslümanların ilk kıblesi de Kudüs'teki Mescid-i Aksa değil Petra'da Al-Lat tapınağı olarak kullanılan kübik yapı olmalıydı. Gibson Petra'da İslam öncesi ve İbni Zübeyr öncesi erken İslam döneminde haccın nasıl icra şeklini anlattığı bir video yayınladı.
Bu yapı Müslümanların İkinci Fitne olarak adlandırdığı Abdullah bin Zübeyr İsyanı sırasında mancınıklarla yıkılmış, İbni Zübeyr karataşı diğer kutsal eşyalarla birlikte alarak Emevi saldırılarından uzakta, bugünkü Mekke'nin bulunduğu yere taşımış, yeni tapınağı burada inşa etmişti. Emevilere karşı Abbasilerin desteğini kazanan yeni mekan birkaç yüzyıllık bir geçiş dönemi sonunda tamamen benimsenmiş, yeni yapılan camilerin yönü Mekke'ye dönük olarak inşa edilmeye başlanmış, Mekke Müslümanların yeni hac merkezi olmuştur.1011 Fakat bu iddiaya erken dönemde Müslümanların Kâbe'nin yerini doğru hesaplayamadıkları için bazı camilerde kıble yönünün yanlış olduğu gerekçesiyle karşı çıkılmaktadır.12 Nitekim günümüze yakın tarihlerde inşa edilmiş bazı camilerin de kıble yönünün yanlış hesaplandığı belirtilmektedir.131415 Kâbe'nin bulunduğu Mekke'de bile bazıları 50 yıldan daha eski 200 civarında caminin kıble yönünün yanlış olduğu belirlenmiştir.1617
İslami hükumetin veya İslam devletinin özü veya yol gösterici ilkesi Şura kavramıdır. Bazı alimlerin şura kavramıyla ilgili farklı anlayış veya düşünceleri vardır. Bununla birlikte, çoğu Müslüman bilgin, İslami eş-Şuranın aşağıdakilerden oluşması gerektiği görüşündedir:23
İslam devleti teorisyenleri Muhammed'in şura üyelerinin kararlarına saygı duyduğunu ve bunuHendek Savaşı gibi birçok tarihi olaydan birinde (Müslüman olmayan Arap ordularını Medine dışında işgal etmek veya şehre girmelerini beklemek üzerine) örneklendirdiğini ileri sürerler. Rivayete Selman-ı Farisî Müslümanların Medine'nin kuzey çevresine düşmanların girmesini önlemek için büyük bir hendek inşa ederek Medine'deki gayrimüslim Araplarla savaşmasının daha iyi olacağını önermiş, bu fikir daha sonra sahabenin çoğunluğu tarafından desteklenmiş ve Muhammed de bu karara uymuştu.
Muhammed, şura kararı hakkında anlaşmaya büyük önem verdi, çünkü sahabe tarafından oluşturulan çoğunluğun görüşü tek bir kişinin verdiği karardan daha iyiydi.
Osmanlı Padişahı I. Selim (1512–1520), Bağdat'taki son Abbasi Halifesinin 1258de Moğolların Bağdat'ı yağmalaması ve öldürülmesinden bu yana çeşitli hükümdarlar ve gölge halifeler tarafından tartışmalı şekilde yürütülen Abbasi-Memluk Halifeliğini yıkarak halife unvanını üzerine aldı.
Osmanlı İmparatorluk bir kurumunun bir ögesi olan Hilafet, Atatürk'ün İnkılaplarının bir parçası olarak Kemal Atatürk tarafından 1924te kaldırıldı. Mahatma Gandi ve Hint Müslümanlar, Atatürk tarafından görevden alınan halifeyi eski durumuna getirmeye çalışan Hilafet Hareketinde birleşerek bu hareketi en şiddetli şekilde eleştirdiler. Hareket, İngiltere'den gelen siyasi baskıya karşı direnişi güçlendirdi ve onu Hint milliyetçiliği ve İngiliz yönetiminden bağımsızlık hareketi ile ilişkilendirdi. Ancak Hilafet kurumu Osmanlı Türk yönetimi altında olmaktansa bağımsız ulus devletler olmayı tercih eden Orta doğu Müslümanlarından çok az destek gördü. Hindistan alt kıtasında Gandi, Hilafet'i ulusal bir hareket olarak seçmeye çalışsa da, hareket kısa süre sonra, Keralanın Malabar bölgesinde binlerce kişinin öldürülmesiyle Moplah isyanları olarak da bilinen gayrimüslimlere karşı bir cihada dönüştü.24
Arapça dawla kelimesi, "dönmek, döngüsel bir şekilde dolaşmak" anlamına gelen dwl kökünden gelir. Kuran'da zafer ve yenilgi arasında gidip gelen insan talihlerinin doğasına atıfta bulunmak için kullanılır (3:140). İlk Abbasi halifeleri, "başarı sıramız/zamanımız" anlamında " davlamız "dan söz ettiler. Abbasiler güçlerini sürdürdükçe, hanedanın dawla anlayışı hanedan yönetimiyle birleşti ve daha sonraki zamanlarda el-Devle, İslam dünyasında hükümdarlar ve yüksek görevliler için onursal bir unvan olarak kullanıldı.25
Hristiyan çağdaşları gibi, modern öncesi Müslümanlar da genellikle devleti, siyasi gücü elinde bulunduran birey veya gruptan ayrı, soyut bir varlık olarak düşünmediler. Devle kelimesi ve türevleri, 16. ve
Pakistanlı İslam tarihçi Kamaruddin Han'a göre, İslam devleti terimi "yirminci yüzyıldan önce Müslüman siyaset biliminin teorisinde veya pratiğinde asla kullanılmadı".2627 Süheyl Haşmi, dawla Islamiyya'yı çağdaş İslamcı yazılarda bulunan bir neolojizm olarak nitelendiriyor. Modern devlet kavramına ilişkin İslami teoriler ilk olarak 1924te Osmanlı hilafetinin kaldırılmasına bir tepki olarak ortaya çıktı. İslam'ın hem bir din hem de bir devlet olduğuna dair ünlü özdeyiş ( el-İslam din ve devle ) ilk kez bu bağlamda popüler hale geldi.
Modern İslam devleti anlayışı ilk olarak Suriyeli-Mısırlı İslam ilahiyatçısı Muhammed Raşid Rıza (1865–1935) tarafından dile getirildi. Raşid Rıza, 1922'de Hilafet'i salt manevi bir otoriteye indirgeyen Türk Saltanatının Kaldırılmasını kınadı; Rıza, Birinci Dünya Savaşından hemen sonra 1922'de yayınlanan Hilafet veya Büyük İmamet adlı kitabında, Hilafet'in hem manevi hem de dünyevi otoritenin birleşik güçlerine sahip olması gerektiğini iddia etti. Araplar tarafından yönetilen, *Şeriat*ı destekleyen ve Müslüman ve gayrimüslim tebaasını koruyan bir zorunlu halifelik olarak işlev gören bir İslam devletinin kurulması için çağrıda bulundu.
İslam devletinin modern kavramsallaştırma işlemi Cemaat-i İslami siyasi partisini kuran ve birçok İslami devrimciye ilham kaynağı olan Pakistanlı ilahiyatçı Abul A'la Mevdudi'yle (1903–1979) gerçekleşir.28 Ebul A'la Mevdudi'nin erken dönem siyasi kariyeri, Hindistan'daki sömürgecilik karşıtı ajitasyondan büyük ölçüde etkilenmiştir, özellikle de Osmanlı Halifeliğinin 1924te çalkantılı bir şekilde kaldırılmasının ardından, İngiliz karşıtı duyguları besledikten sonra.29
İslam devleti, demokrasi ve sosyalizm gibi rakip siyasi sistemlerin arasında üçüncü bir yol olarak algılandı (ayrıca bkz. İslami modernizm ).30 Mevdudi'nin İslam ekonomisi üzerine yazılarında (1941), ve Muhammed Bakır es-Sadr'ın kaleme aldığı Bizim Ekonomimiz'de (1961) serbest piyasa kapitalizmine ve ekonomiye devlet müdahalesi gibi konular tartışma konusu yapıldı. Mevdudi, ideal İslam devletini, seçim siyasetinin demokratik ilkelerini, yoksulları ilgilendiren sosyalist ilkelerle birleştirmek olarak tasavvur etti.31
Bugün birçok Müslüman ülke, İslam hukukunu kısmen kendi hukuk sistemlerine dahil etmiştir. Bazı Müslüman devletler, anayasalarında İslam'ı devlet dini olarak ilan ettiler, ancak mahkemelerinde İslam hukukunu uygulamadılar. İslami monarşi olmayan İslam devletlerine genellikle İslam cumhuriyetleri denir,32 örneğin Afganistan İslam cumhuriyetleri,33 İran,34 Pakistan ve Moritanya . Pakistan , 1956 anayasası kapsamında bu unvanı benimsedi; Moritanya bunu 28 Kasım 1958'de kabul etti; ve İran, Pehlevi hanedanını deviren 1979 Devrimi'nden sonra bunu benimsedi. İran'da hükumet şekli İslam Hukukçularının Velayeti olarak bilinir. Afganistan, 1992'den bu yana komünizm sonrası dönemde bir İslam devleti ( Afganistan İslam Devleti ) olarak yönetildi, ancak daha sonra 1996'dan beri kendi kontrolündeki bölgelerde ve 2001'de Taliban'ın devrilmesinden sonra Taliban ( Afganistan İslam Emirliği ) tarafından fiili olarak yönetildi. ülke, Taliban'ın ülkeyi ele geçirdiği 15 Ağustos 2021'e kadar Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak biliniyordu.
Pan-İslamizm, İslam dünyasının, genellikle bir hilafet veya ümmet olarak tanımlanan tek bir İslam devleti altında birleşmesini savunan, siyasal İslam içindeki bir dini milliyetçilik biçimidir. İslam dünyasını birleştirme ve dünya çapında bir halifelik kurma amacını güden en ünlü, güçlü ve saldırgan modern pan-İslamcı grup, Vahhabi/SelefiIrak-Şam İslam Devleti cihat hareketidir.
3 Ağustos 2011 tarihli Libya Geçici Anayasa Bildirgesi, İslam'ın Libya'nın resmi dini olduğunu ilan etti.
1979 İran Devrimi'ne kadar, Şii İslam'daki en yüksek rütbeli din adamlarının çoğu, yalnızca Muhammed veya onun gerçek haleflerinden birinin siyasi yönetimine izin veren standart İmamet doktrinine bağlı kaldı. Bir İslam devleti kurmaya karşıydılar (bkz. Ayetullah Ha'eri Yezdi (Humeyni'nin kendi öğretmeni), Ayetullah Burucerdi, Büyük Ayetullah Şeriatmedari ve Büyük Ayetullah Ebu'l-Kasım Hoyî).35 Bir zamanlar İran Devriminin bir parçası olan çağdaş ilahiyatçılar da İran İslam Cumhuriyetinde din ve devletin birliğini eleştiren ve büyülerini yitiren, İslam inancının saflığını korumak için devletin laikleşmesini savunuyorlar (bkz. ).36
Pakistan, 1947'de İngiliz Hindistan'da Hint Müslümanlar için ayrı bir devlet olarak kuruldu ve parlamenter demokrasi biçimini izledi. 1949'da Pakistan'ın ilk Kurucu Meclisi, gelecekteki herhangi bir yasanın temel öğretilerini ihlal etmemesini sağlamak için devlet dini olarak İslam'a resmi bir rol öngören Hedefler Kararını kabul etti. Genel olarak, devlet, 19. yüzyıldan bu yana İngiliz Raj tarafından uygulanan İngiliz yasal kodundan miras kalan yasaların çoğunu elinde tuttu. 1956'da seçilen parlamento, resmi din olarak İslam'ı ilan ederek Pakistan İslam Cumhuriyeti adını resmen kabul etti.
Orijinal kaynak: islam devleti. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; s. 303: ‘Otherwise, in all the vast corpus of ancient literature, there is not a single reference to Mecca – not one’ ↩
Crone, Patricia; Meccan Trade and the Rise of Islam, 1987, s. 7 ↩
Meccan Trade And The Rise Of Islam, (Princeton, U.S.A: Princeton University Press, 1987 ↩
Orhan Gökdemir, Din ve Devrim, İstanbul: Destek Yayınları. 2010. s. 64 ↩
Data on Gibson's biography taken from his Web pages, his book Qur'ānic Geography and the Amazon author information to this book: 1 , 2 , 3 , 4 ↩
Dan Gibson: Qur'ānic Geography (2011) ↩
King, David A. The Petra Fallacy ↩
Sözcü Gazetesi, 70 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı!, 10/06/2019 ↩
Haber Türk, Kıblesi 18 derece yanlış olan cami 64 yıl sonra yıkıldı, 12.07.2020 ↩
Cumhuriyet, 47 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı, 12/06/2019 ↩
NDTV, 200 Mecca mosques face wrong direction?, 06/04/2009 ↩
BBC News, Mecca mosques 'wrongly aligned', 05/04/2009 ↩
S. Brock, A brief outline of Syriac Literature, Moran Etho 9, Kottayam, Kerala: SEERI (1997), pp.56-57, 135 ↩
Hoyland, Robert G. Seeing Islam as Others Saw It: A Survey and Evaluation of Christian, Jewish and Zoroastrian Writings on Early Islam;s. 197. The Darwin Press, Inc. (January 1, 1998). ↩
Shaddel, Mehdy (2017-10-01). "Studia Onomastica Coranica: AL-Raqīm, Caput Nabataeae*". Journal of Semitic Studies. 62 (2): 303–318. ↩
Abshire, C.; Gusev, D.; Stafeyev, S.K.; Wang, M. (2020). "Enhanced Mathematical Method for Visualizing Ptolemy's Arabia". International Web Journal on Sciences and Technologies Affined to History of Cartography and Maps. Vol. 15, No. 1: 1–25. ↩
Jeong, Chun Hai; Nawi, Nor Fadzlina. (2007). Principles of Public Administration: An Introduction. Kuala Lumpur: Karisma Publications. . ↩
Gail Minault, The Khilafat Movement: Religious Symbolism and Political Mobilization in India (1982). ↩
Nasr, S. V. R. (1996). Mawdudi and the Making of Islamic Revivalism. Chapter 4. New York: Oxford University Press. ↩
Minault, G. (1982). The Khilafat Movement: Religious Symbolism and Political Mobilization in India. New York: Columbia University Press. ↩
Kurzman, Charles (2002). "Introduction". Modernist Islam 1840-1940: A Sourcebook. Oxford: Oxford University Press. ↩
Khir, B. M. "The Islamic Quest for Sociopolitical Justice". In Cavanaugh, W. T.; Scott, P., eds. (2004). The Blackwell Companion to Political Theology. Malden, Massachusetts: Blackwell Publishing. pp. 503–518. ↩
Elliesie, Hatem. "Rule of Law in Islamic Modeled States" . In Koetter, Matthias; Shuppert, Gunnar Folke, eds. (2010). Understanding of the Rule of Law in Various Legal Orders of the World: Working Paper Series Nr. 13 of SFB 700: Governance in Limited Areas of Statehood. Berlin. ↩
Elliesie, Hatem. "Rule of Law in Afghanistan" . In Koetter, Matthias; Shuppert, Gunnar Folke, eds. (2010). Understanding of the Rule of Law in Various Legal Orders of the World: Working Paper Series Nr. 13 of SFB 700: Governance in Limited Areas of Statehood. Berlin. ↩
Moschtaghi, Ramin. "Rule of Law in Iran" . In Koetter, Matthias; Shuppert, Gunnar Folke, eds. (2010). Understanding of the Rule of Law in Various Legal Orders of the World: Working Paper Series Nr. 13 of SFB 700: Governance in Limited Areas of Statehood. Berlin. ↩
Chehabi, H. E. (Summer 1991). "Religion and Politics In Iran: How Theocratic is the Islamic Republic?" Daedalus. 120. (3). pp. 69-91. ↩
Kurzman, Charles (Winter 2001). "Critics Within: Islamic Scholars' Protest Against the Islamic State in Iran" . International Journal of Politics, Culture and Society. 15 (2). ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page